Column Loek Borrèl uitgesproken op 1 september 2019 tijdens de debatmiddag van ‘Debatcentrum Grens’
Als medewerker van Debatcentrum De Grens werd ik in de gelegenheid gesteld om zelf ook een woordje te doen tijdens de plenaire bijeenkomsten. Ik hoefde maar kort in beraad te gaan waar mijn maandelijkse causerie over zou moeten gaan. Het deed mij deugd dat de redactie direct instemde met mijn voorstel tot een column. Dat de column een praatje net voor de pauze zou worden, mocht de pret niet drukken.
Midden jaren tachtig trok ik naar Amsterdam om mijn studie politicologie nieuwe impulsen te geven. In Nijmegen was ik een beetje op een dood spoor geraakt. Ik begon met frisse moed aan de studie Internationale Betrekkingen en zocht mogelijkheden om ergens Afrika bezuiden de Sahara binnen deze studie te vinden. Nou, dat bleek nogal een probleem. Europese politiek, Amerikanisme en Oost-Europa, dát waren de studies. Zoals ook de regio’s Latijns-Amerika, Azië en het Midden-Oosten populair waren onder studenten. O ja, ook Zuid-Afrika was een hit. Toen ik me aanmeldde voor een klein bijvak ‘Apartheid’ bleek er een wachtlijst te zijn, want de dertig plekken voor de vakgroep waren bezet. Maar Afrika bezuiden de Sahara, nou nee, niet één student in mijn studiejaar was genegen om zich met Zwart Afrika te bemoeien.
Met ondersteuning van de faculteit
De decaan van de faculteit had wel met me te doen, dus ik was regelmatig te vinden in zijn werkkamer om te kijken of we een mouw konden passen aan mijn wens om Afrikaanse politiek te studeren. Het werd dus een vrije studie binnen Internationale Betrekkingen. Met ondersteuning van de faculteit in het geval ik genood was om studieonderdelen elders te volgen. In Nederland, maar ook ook in Leuven, waar ze me overigens meermalen hebben voorgesteld om de studie aldaar af te ronden.
Een uitglijer van formaat
Om mij niet alleen te focussen op de ontwikkelingen van zoiets als ‘Afrikaanse politiek’, zocht ik contact met de decaan culturele antropologie/niet-westerse sociologie. Om aldaar een groot bijvak te volgen. ‘Waarom Afrika?’, vroeg hij hardop af, met een ‘publiek’ van vijf andere docenten in zijn werkkamer. ‘Waarom Afrika? Is het voor jou niet beter om iets met Azië te doen?’ …
Klaarblijkelijk zag hij de verbijstering in de ogen van de aanwezigen al snel, maar de uitglijer was in al z’n glorie reeds gemaakt. Maar het kon nog erger: ‘Sorry, sorry… maar ik wilde je alleen maar helpen om een juiste studiekeuze te maken. Dat is mijn werk.’ Op dat moment greep één van de aanwezigen in en duwde me de werkkamer uit om me uit te nodigen één van zijn colleges te volgen: het bijvak ‘inleiding in de Afrikaanse gemeenschap’.
Een ten dode opgeschreven continent
Mijn start was dus geplaveid met misstanden, onduidelijkheden en vooral heel veel zelfstudie. Onbegrip ook vaak. Het continent zou ten dode zijn opgeschreven. Er heersen alleen maar corrupte dictators, die hun bevolkingen laten creperen van de honger en de ellende. De mensen aldaar leven nog in de oertijd en ze zijn intellectueel niet in staat om onze hoge standaard van leven ooit te bereiken. Afrika zal voor altijd afhankelijk zijn van de ontwikkelingsgelden uit het rijke Noorden. En tegenwoordig is Afrika een mooi onderwerp in Europese politieke arena’s omdat ze binnenkort met z’n allen naar onze Boreale wereld trekken. Die uil van Minerva gaat echter niet op.
Na afstuderen: geen belangstelling voor onderwerp
In 1990 studeerde ik af als eerste student in de Afrikaanse politiek in ons land. Ruim vijfentwintig jaar te vroeg helaas. Er was nauwelijks of geen belangstelling voor het continent. Heel weinig op het ministerie van BuZa. Niet bij lagere overheden (of het moest gaan over het apartheidsregime in Zuid-Afrika). Niet bij het bedrijfsleven en ook niet in het onderwijs. In het begin werd ik door mijn begeleidend docent eindscriptie regelmatig gevraagd om stukken aan te leveren voor een klein bijvak ‘inleiding in de Afrikaanse politiek’. Maar door de zeer geringe belangstelling voor dit bijvak droogde mijn werkzaamheden na een jaar op. Ik gaf aan belangstellenden eigen programma’s, die zo nu en dan meer dan twee, drie liefhebbers opleverden. Ik begon voor mezelf te schrijven over ontwikkelingen in Afrika en schreef stukken over muziek van het Zwarte Continent en andere culturele uitingen. Maar de grote slag kon ik niet maken.
Een samenleving op drift
Omdat ik politiek handelen van mensen fascinerend vind, gebruikte ik mijn kennis om allerlei politieke gremia te doorgronden. Zo ben ik al jaren verknocht aan het gemeentelijke politieke bedrijf. Eerst als juridisch medewerker in Landgraaf, later in het Udense. Ik ben namelijk heel erg benieuwd op welke wijze mensen verantwoording willen nemen voor een samenleving die de laatste decennia op drift dreigt te raken. De goede verstaander zal zich afvragen ‘Mooi gezegd allemaal, maar breng je verhaal eens in de praktijk’.
Mijn mooiste tijd
Mijn mooiste tijd was wel toen ik de leiding kreeg over het jongerenwerk in Uden. Eindelijk kon ik mijn ideeën over hoe mensen met verschillende achtergronden tot een samenleving komen in de praktijk brengen. Dat was immers ook de kern geweest van mijn onderzoek over de politieke ontwikkelingen in het huidige Afrika bezuiden de Sahara. Nauwgezet heb ik de samenstelling van het vrijwilligerscorps verkleurd. Met als doel de grote culturele verschillen tussen Nederlandse jongeren, jongeren met een Antilliaanse en Surinaamse, Turkse, Marokkaanse, Armeense, Vietnamese, Amerikaanse en Afrikaanse culturele achtergrond tot een hechte gemeenschap te maken. Dat proces verliep met veel horten en stoten. En of het ook maar enigszins gelukt is, vraag ik me nog steeds af. De buitenwacht zag niet meteen het belang van onze inspanningen om die nieuwe Udense gemeenschap te verenigen door middel van het samenbrengen van allerlei groepen jongeren met zulke verschillende culturele, maatschappelijke, veelal ook politieke en emotionele achtergronden. Om zo te komen tot een ‘ontspannen’ gemeenschap. Mijn studie ‘Afrikaanse politiek’ heeft hier veel aan bijgedragen en het proces heb ik voor mezelf minutieus beschreven.
De debatthema’s in een groter perspectief
Tijdens de debatten die we de komende maanden gaan organiseren neem ik het publiek even mee Over de Grens. Met een column over ‘Afrika bezuiden de Sahara’. Noem mij de G.B.J. Hiltermann of de Karel Roskam van de jaren tien en misschien wel twintig van deze eeuw. Met als doel de thema’s van de debatmiddag in een groter perspectief te tonen. Of het nu gaat over de zware onderdrukking van lhbti-ers in een groot aantal Afrikaanse landen. Onder invloed van een steeds invloedrijkere religieuze revival aldaar. Maar ook over de ‘vrijheid’ die in op dit moment heel voorzichtig glorieert in een aantal Afrikaanse landen. Of over het onderwerp dat ons na de pauze gaat bezighouden: de samenvoeging van Landerd en Uden tot een Maashorstgemeente. U kunt op mij ‘rekenen’ de komende maanden.
Booming Afrika
Afrika is ‘booming’, zoals programmamaker Ikenna Azuike ons de afgelopen weken vanuit Nigeria toeschreeuwde via de beeldbuis. Ja, Afrika is zeker booming. De Nigeriaanse filmindustrie is de op twee na grootste in de wereld. De economische groei is de afgelopen jaren in Afrika duizelingwekkend geweest. Onderwijs is tegenwoordig een belangrijk vraagstuk. Potentaten gaan al lang niet meer rustig dood en de steden in Afrika moderniseren vliegensvlug. Iedereen die hier, zit heeft bijna dagelijks iets uit Afrika bij de hand. Het internet heeft ook mijn inzichten in Afrika enorm verbeterd: ik volg tientallen kranten uit Afrikaanse landen, evenzovele kunst- en cultuursites, maar vooral ook Afrikaanse politieke denkers. Jonge mensen die hun wereld laten zien. Die vragen stellen bij de Westerse bemoeienis met hun gemeenschappen. Die de politiek in hun land aan de kaak stellen. Maar die vooral ook de hoop vertegenwoordigen dat dit Zwarte Continent binnen afzienbare tijd een waardige plek heeft in de internationale gemeenschap. En ja, er komen steeds meer Afrikanen naar Europa, maar bedenk wel dat dit ook een middenklasse is die beschikt over geld. Natuurlijk, gezondheidszorg blijft problematisch. Traditionele landbouw en andere culturele uitingen raken in het nauw door de moderne tijd. En zo zijn er zijn nog 1.001 problemen waar Afrika nog geen afdoende antwoord op heeft. Maar volg dat continent en je zult verbaasd staan hoe ontzettend snel de veranderingen plaatsvinden.
Verdiepingsavonden
Het debatcentrum De Grens heeft grootse plannen voor de toekomst. Een ervan is om regelmatig ‘verdiepingsavonden’ te organiseren, waar we een thema willen bespreken met mensen die over deze onderwerpen nog meer weten. Het is mijn droom om ooit u kennis te laten maken met een van de meest vooraanstaande denkers over Afrika, samenleven en nieuwe kunstuitingen, de Congolees-Nederlandse politicoloog Kiza Magendane. Maar dat is iets voor later…
King Sunny Adé, ‘Ja Funmi’
Om de pauze op te vrolijken zal ik tevens in die pauze mijn ongekende deejay-kwaliteiten ten toon spreiden en crate-diggen in de veelal onontgonnen en steenrijke muzikale tradities van bijna alle Afrikaanse gemeenschappen. Te beginnen in Nigeria…
De gedraaide plaat: King Sunny Adé – Ja Funmi
Lees ook: De ‘huup, huup Barbatruuk’ van de gemeentes Landerd en Uden!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
En krijg het boek ‘Zoete inval. Als in Uden de pot kookt, bloeit de vriendschap’ cadeau!
Trackbacks/Pingbacks