Het dilemma van de Provinciale Staten kiezer
Ik ben nu negenenvijftig jaar oud en zo lang ik mij politiek bewust ben, speelt de vraag of de verkiezingen voor de Provinciale Staten niet teveel worden gedomineerd door de landelijke politiek. Die kwestie speelt in mijn beleving dus al drie-en-veertig jaar en de oplossing is volgens mij geen millimeter dichterbij gekomen.Het is het dilemma van de Provinciale Staten kiezer.
Door Rob Vrolijk
De oorzaak van het probleem lijkt me niet zo heel moeilijk. De 570 gekozen leden van de Provinciale Staten kiezen op hun beurt de leden van de Eerste Kamer. Die Eerste Kamer heeft met z’n vetorecht net zo’n grote macht op de landelijke wetgeving als de Tweede Kamer. Geen wonder dus dat de partijen landelijk hun promotionele apparaat op volle sterkte inzetten om landelijke issues aan de orde te stellen. Het vreemde van deze constructie nu is dat wij als burger (direct en indirect) twee keer onze stem uitbrengen op twee verschillende politieke bestuursorganen, die niet per definitie hetzelfde belang dienen.
Een keuze maken die je eigenlijk niet wilt
De essentiële vraag in deze is: moet ik als burger het landelijke belang laten prevaleren of het provinciale belang? Door de druk die de landelijke partijen via hun campagnes uitoefenen, zullen de meeste mensen geneigd zijn voor het eerste te gaan. Maar het is uiteindelijk net zo legitiem om juist in het belang van de provincie te stemmen. In beide gevallen moet je misschien een keuze maken die je eigenlijk niet wilt. Zo blijken partijen die zich op landelijk niveau met betrekking tot klimaatissues conservatief opstellen in de provinciale praktijk veel progressiever te zijn.
Zijn de Provincialee Staten een tandenloze tijger?
Door deze dominantie van de landelijke partijen zou het idee kunnen ontstaan dat de Provinciale Staten een tandenloze tijger zijn. In verkiezingstijd worden de provinciale politici immers volledig weggedrukt en tussen de verkiezingen in is er geen reden voor deze politici om zich te profileren. Bovendien hebben ze het te druk met besturen, want de omvang van het takenpakket van een provinciaal bestuurder liegt er niet om.
Vergeten worden omdat je je werk goed doet?
Nu kun je je natuurlijk afvragen hoe erg het is dat de Provinciale Staten zo onbekend zijn bij de inwoners. Helemaal niet erg, aldus de Nijmeegse hoogleraar bestuurskunde Michiel Herweijer en bestuurskundige Peter Castenmiller in hun boek ‘Ruimte voor provinciaal beleid’ uit 2015. Integendeel zelfs, want juist in de luwte zou het provinciaal bestuur optimaal functioneren. Castenmiller zegt hierover: ‘Het is inherent aan de positie als middenbestuur dat je vooral bemiddelt tussen rijksoverheid en gemeenten. Een rol waarin je minder contact hebt met burgers. Dat die burgers provincies dan gemakkelijk over het hoofd zien, hoeft natuurlijk niet slecht te zijn. Je wordt misschien wel vergeten omdat je de zaken goed regelt.’
Uitholling van de democratie?
Ik begrijp wat hij zegt, maar vind het vreemd om enkel op bestuurlijk niveau naar een democratisch instrument te kijken. Naar mijn idee is het bijvoorbeeld juist dáár fout gegaan in Europa. Door het negeren van democratische processen ten behoeve van goed bestuur – of in ieder geval de intentie van goed bestuur – is er een enorm wantrouwen ontstaan bij de burger.
Niet de Provinciale Staten zijn het probleem, maar de Eerste Kamer. Die hield zich in het verleden vooral bezig met de technische kanten van een wetsvoorstel. De deugdelijkheid ervan en de samenhang met andere wetgeving. De laatste tien jaar echter is deze kamer meer en meer een politiek instrument geworden. Een oplossing zou zijn om de verkiezingen van Eerste Kamer direct aan de burger toe te vertrouwen en deze op een ander tijdstip te plannen dan de landelijke en de provinciale. Maar in dat geval zouden wij burgers eigenlijk twee keer naar de stembus moeten voor twee kamers met hetzelfde vetorecht. Dat lijkt me zacht gezegd een beetje vreemd.
Lees ook: 20 maart verkiezingen Provinciale Staten: Niet klagen, maar stemmen!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
En krijg het boek ‘Zoete inval. Als in Uden de pot kookt, bloeit de vriendschap’ cadeau!
