Debatcentrum De Grens   Opinie    Nieuws   Interviews    Contact

Water … Natuurlijk … Water

 
Column lijsttrekker 2019 ‘Water Natuurlijk’ Ernest de Groot – voorgedragen tijdens het Politiek Café, georganiseerd door Debatcentrum ‘De Grens’ op 6 maart 2019 in De Pul te Uden.

Als je, net als ik, rooms-katholiek, fan van Feyenoord, Brabander, natuurbeschermer, landschaps-beheerder en waterschapper bent, dan zijn het allerminst vrolijke tijden. Ik beperk me vanavond voor het gemak tot de waterschappen en de waterschapsverkiezingen.

Even een korte bloemlezing vanuit de diverse media over de waterschappen: een kliko voor afgedankte politici, het muurbloempje of zorgenkindje van de Nederlandse democratie, technocratische uitvoeringsorganisatie, nep-democratie, zakkenvullers (hoogwater), maar ook, oudste bestuurslaag van Nederland, deskundig, onmisbaar, een omgevingsbewuste organisatie die opkomt voor veilig, voldoende en schoon water.

Waterschappen

De Waterschappen komen er over het algemeen beter af dan de waterschapsverkiezingen, dus laat ik daar dan maar mee beginnen. Een Waterschap is een overheidsorganisatie, net zoals rijk, provincie en gemeente. Het is een functionele overheid, die zorgt voor het integrale waterbeheer in een gebied. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat u beschermd bent tegen te veel water. En dat u genoeg water en schoon water heeft. En dat doen we tegen acceptabele kosten. Verder was ons waterschap het afgelopen jaar de beste overheidsorganisatie van 2018. Tot zover het goede nieuws.
Anderen betogen dat waterschappen geldverslindend, technocratisch en ondemocratisch zijn. Laten we die trits maar even langslopen.

Geldverslindend

Zo’n 0,8% van de begroting van een waterschap gaat op aan bestuurskosten. Dat is relatief weinig, zeker als je bedenkt dat de dagelijks bestuursleden van het waterschap Aa en Maas een actieve rol vervullen als waterambassadeur, procesleider, programmamanager en provinciaal bestuur ondersteuner. Alle andere kosten gaan naar de verschillende vormen van waterbeheer.

Technocratisch

Bij een waterschap zouden technocratische overwegingen centraal staan. Het zouden onderafdelingen van Rijkswaterstaat kunnen worden. Nou ben ik zelf universitair geschoold cultuurtechnisch – en landbouwkundig ingenieur, maar als planoloog, landschapsecoloog en agrarisch econoom vind ik dit een wel heel enge benadering. Om een waterschap te leiden is meer nodig dan ingenieurs. Technocraten zijn nodig, maar een breed bestuur dat bestaat uit technisch geschoolden, breed kijkende belangenvertegenwoordigers én financieel-juridisch georiënteerde bestuurders vormen de sleutel tot een effectieve en efficiënte aanpak van problemen in de samenleving. Het gaat hierbij zowel om een integrale systeemgerichte aanpak van de waterkwantiteit en waterveiligheid als om een integrale ketengerichte aanpak van de waterkwaliteit. De problematiek van klimaat-adaptatie en waterkwaliteit is namelijk te complex voor technocratische deeloplossingen. Besturen verschuift zo van government naar governance.

Ondemocratisch

Ja, de waterschapsverkiezingen waren vroeger minder democratisch, omdat de agrariërs en ondernemers bij alle categorieën meededen. Maar inmiddels hebben burgers en natuur ook hun plek verworven.
Ja, de waterschapsverkiezingen zijn een beetje ondemocratisch omdat de wetgever zetels heeft geborgd. Een doorsnee waterschap kent zeven tot negen geborgden, drie tot vier landbouwers, drie tot vier ondernemers en één á twee natuurterreinbeheerders. Vaak is dit er slechts één. En ja, van mij had die verdeling ook twee-twee-twee mogen zijn. Anders verworden kwaliteitszetels tot kwantiteitszetels die de macht bepalen.
Maar bij zeven geborgden zijn er altijd nog drieëntwintig zetels vrij te verkiezen. Dus dat democratische glas is nog altijd voor ruim 75% vol. Ik noem de waterschapsverkiezingen dan ook overwegend democratisch.

Waterschapsverkiezingen/Klimaatverkiezingen

Waterschapsverkiezingen zijn bij wet geregeld. Omdat waterschappen belastingen innen moet u dit bestuur kunnen kiezen. Na de wateroverlast van juni 2016 en de droogte van juni, juli, augustus, september en oktober 2018. En na de discussie over klimaatakkoord en het klimaatdebat, zou je kunnen zeggen, dat de waterschapsverkiezingen eigenlijk ook klimaatverkiezingen zijn.

Weg van de politieke waan van de dag

Het voordeel van de waterschappen als bestuurlijke, functionele overheid en regionale water-autoriteit is dat zij gewoon door kunnen werken aan een klimaat robuust systeem in 2050. Dus minder afhankelijk zijn van de politieke waan van de dag. Kijk maar naar de recente discussie tussen linkse klimaatdrammers, rechtse klimaatspijbelaars en nog rechtsere klimaatontkenners in de Tweede Kamer. Hier wordt de leefomgeving van uw achterkleinkinderen echt niet beter van. En nu hoor ik u denken. Maar er valt toch niks te kiezen. Dan doet u zichzelf toch wel wat tekort.

Keuzeruimte

Er valt wel degelijk wat te kiezen als je goed naar de rol- en taakstelling en de financiering van een waterschap kijkt:

• Kies je voor een eng (lees smal) takenpakket? Een waterschap met enkele kerntaken? Of voor een waterschap met een breed takenpakket? Een klimaat-schap met meerdere omgevingsgerichte taken, zoals RO en bodem?
• Kies je voor een waterschap dat zich enkel richt op veilig, voldoende en schoon water of een waterschap dat zich tevens bezighoudt met gezond, natuurlijk, recreatief, landschappelijk, cultuurhistorisch, educatief en ruimtelijke water.
• Kies je bij veilig water voor enkel technische maatregelen? Of kies je voor een slimme combinatie van dijkversterking, ruimte voor de rivier- en gebiedsontwikkeling en vóór sterkere bloemrijke dijken?
• Kies je bij voldoende water voor het afvoeren, afvoeren, afvoeren en bij een te kort voor aanvoeren, aanvoeren, aanvoeren van water (lees heen-en-weer jassen van water)? Of kies je voor het vasthouden van gebiedseigen water en het afvlakken en bufferen van piekbuien in de sub-regio?
• Kies je bij voldoende water voor het principe van peil volgt teelt en bebouwing? Of voor het principe van teelt en bebouwing volgen peil? De juiste functie op de juiste plek op basis van landschappelijke kenmerken.
• Kies je bij schoon water voor een doelmatige rioolwaterzuivering die zich primair richt op stikstof en fosfaat? Of kies je voor een energie- en grondstoffenfabriek, die ook medicijnresten, antibiotica en microplastics aanpakt en vezels en fosfaat terugwint?
• Kies je voor een doelmatig, kosten-gestuurd waterschap? Of kies je voor een doelgericht, ambitie-gestuurd waterschap, ofwel kies je voor tarief-dekkende kosten of voor kostendekkende tarieven?
• Kies je voor een financiering waarbij de burgers een deel van de kosten van de agrariërs en ondernemers dragen? Of kies je voor een systeem waarbij de vervuiler, gebruiker en/of kostenveroorzaker zoveel mogelijk zelf betaalt’.
• Kies je voor een strikte, eenzijdige belastingheffing voor natuur? Of kijk je ook naar alle ecosysteemdiensten, zoals buffering en zuivering door bos- en natuurgebieden?
• Kies je voor een bestuur dat gekozen wordt door mensen die traditioneel altijd kiezen, of doe je zelf vanaf nu ook mee.

Conclusie

Mijn conclusie moge helder zijn: ja, we mogen weer stemmen en ja, er valt wel degelijk wat te kiezen. Democratie is een groot goed. Ik heb slechts één grote wens voor de komende Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen. Ik hoop oprecht …

• Dat een deel van twijfelend en wellicht zelfs azijn-zeikend Nederland zich gewoon even iets meer verdiept in de thema’s die spelen binnen hun eigen provincie en waterschap en de speerpunten van betrokken partijen.
• Dat mensen de moeite nemen een stemwijzer of keuzewijzer in te vullen om zo meer inzicht te krijgen in de keuzeruimte, die er wel degelijk is. Of: Dat mensen de moeite nemen het stembiljet te bekijken om zo te zien of er een partij of persoon in hun omgeving is die hun stem echt verdient.
• Dat de opkomst op 20 maart 2019 daardoor zo’n 2 tot 3% hoger is dan de 43,6% in 2015. Dus op naar de 46%. Waterschappen streven per slot van rekening naar realiseerbare doelen.

Gedicht Jan Terlouw

Ik rond af met een gedicht van Jan Terlouw, genaamd Water.
Water is zo mooi …,
De chemicus zegt H20, want dat is zo zijn trant,
de fysicus zegt dat je het krijgt wie waterstof verbrand.
De bioloog noemt het waarschijnlijk vissen biotoop,
voor dominees is het materiaal voor bij de doop.
Het is regen, zegt de man die zich met het weerbericht bemoeit.
De gynaecoloog zegt: Nee, het is iets waar een vrucht in groeit.
De dronkenlap drink het niet en daarom krijgt hij een kater.
En wij, eenvoudig als we zijn, wij noemen het gewoon:
Water … Natuurlijk … Water.

Je kunt op dit artikel reageren onder het aanmeldformulier voor de nieuwsbrief.

Lees ook: We staan met z’n allen voor twee ingrijpende keuzes op 20 maart 2019!

Privacyverklaring Debatcentrum De Grens