King Sunny Adé is geen Bob Marley… – Het is nu alweer zo’n 35 jaar geleden dat de popmuziek in een identiteitscrisis belandde. Disco was dood en de punk bleek toch niet zo revolutionair te zijn als sommige nog steeds denken. De elektronica begon langzamerhand de gitaren, drums en andere ‘levende’ instrumenten over te nemen en we begonnen de eerste fluorescerende lichtjes met ons mee te dragen voor die vreemde ‘house’-parties. Hiphop en rap leefde al op in de New Yorkse wijken als Brooklyn, Bronx en Staten Island, maar de echte doorbraak liet zich in de popmuziek nog een decennium op zich wachten.
Door Loek Borrèl
Onderhoudende muziek uit Afrika
Op zoek naar iets nieuws werd de popmuziek in het begin van de jaren tachtig vergast met muziek uit Afrika. Muziek uit Afrika? Ja, geen oerwoudklanken, trommels en stripfiguren, maar zeer onderhoudende muziek. Tientallen verschillende muzikale stromingen, van opzwepende dansmuziek uit Centraal Afrika tot hypnotiserende juju uit Nigeria. Muzikale kunstschatten, die voor het oprapen lagen.
Een nieuwe wereld gaat open
En ja, we kenden al een aantal Afrikaanse novelties, zoals Miriam Makeba, Fela Kuti, Hugh Masekela, misschien Manu Dibango, maar nooit was het gevoel geweest dat achter deze muzikanten honderden andere geweldenaren bleken te musiceren. En met het uitbrengen van twee simpele verzamelaars ‘Sound d’Afrique 1 & 2’ en het eerste in het westen uitgebrachte album van King Sunny Adé ‘Juju music’, bleek de hype compleet. Terwijl Sunny Adé alvast gekroond werd als de nieuwe Bob Marley, volgden in zijn voetsporen muzikale grootheden als Youssou N’Dour, Salif Keita, Thomas Mapfumo, Luambo Franco, Touré Kunda, en tientallen anderen.
Veel aandacht voor nieuwe kunstuitingen
Muziekkrant Oor besteedde veel aandacht aan deze ‘nieuwe’ muzikale kunstuitingen, de VPRO had op de zondagnacht twee uur over om al dat lekkers aan de luisteraar voor te schotelen, er verscheen zelfs een maandblad, dat alleen aandacht had voor Afrikaanse muziek en zelfs deze poptempel ontkwam er niet aan om een symposium te houden over Afrikaanse muziek.
Afrika is geen land!
Ondertussen besloot ik om in Amsterdam Afrikaanse politiek te gaan studeren en het symposium leek me wel iets om te gaan bekijken. Het bleek een chaotische discussie te worden waarbij onkunde, ongefundeerde romantiek en vooral ten toon gespreide superioriteitsgevoel naar boven kwam. Bovendien, Afrika leek dus weer één land, met één cultuur en één mensbeeld.
Verbonden met onafhankelijkheidsstrijd
Ik kwam erachter dat de muziek in Afrika sterk verbonden bleek met de onafhankelijkheidsstrijd, burgeroorlogen, de politieke emancipatie en ideologische machtsstructuren. Veel meer dan binnen de westerse muziek is de Afrikaanse muziek een voorzetting van de mondelinge of orale geschiedenis die de Afrikanen elkaar al eeuwenlang vertellen. Afrikaanse muziek wordt nog steeds gebruikt om mensen te waarschuwen tegen AIDS en ebola, maatschappelijke problemen, enz. Muzikanten zijn nog altijd gevaarlijke tegenstanders voor dictatoriale regimes.
Onderdeel van westerse muziek
Afrikaanse muziek werd in de jaren 80 een onderdeel van de westerse muziek. David Byrne van de Talking Heads maakte veelvuldig gebruik van Afrikaanse ritmes en Paul Simon doorbrak de Apartheids-boycot door zijn Graceland met Zuidafrikaanse topmusici op te nemen. De geweldige Mory Kante behaalde zelfs met zijn kora een nummer 1 positie in de hitlijsten met zijn geremixte hit ‘Yeke Yeke’.
Einde van een hype?
Tegelijkertijd bleek voor het snel ontevreden westerse publiek dat Afrikaanse muziek niet blijvend kon zijn. Het was een ‘hype’, leuk voor even, maar toch iets te primitief om te blijven draaien.
In ieder geval niet in Afrika
Voor mij blijft de Afrikaanse muziek boeien. Hoewel veel minder te verkrijgen, verschijnen er regelmatig overzichtsplaten met muziek uit Afrika. Veelal hoogst onbekende kunstschatten uit Mali, Guinée, Congo, enz. In Hertme wordt jaarlijks een festival gehouden met moderne Afrikaanse muziek. En ja, hiphop heeft ook Afrika in zijn greep gekregen. Nigeria is na de Verenigde Staten en Groot-Brittannië het land met de meest belangrijke hiphopartiesten. Toch blijft in Afrika de ‘traditionele’ moderne muziek nog veelvuldig uitgevoerd.
Kunstschatten
King Sunny Adé werd geen Bob Marley, Youssou N’Dour is tegenwoordig minister van cultuur in Senegal en muzikanten als Fela Kuti en Franco zijn in de jaren tachtig overleden aan AIDS. Het deert niet, we hebben de platen nog. Maar er liggen nog zoveel kunstschatten op de muziekliefhebber te wachten…
Lees ook: ‘Even over de grens: Afrika is geen land…‘
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
En krijg het boek ‘Zoete inval. Als in Uden de pot kookt, bloeit de vriendschap’ cadeau!
